Społeczność ewangelicka Torunia doczekała się szeregu publikacji w których jej dzieje są mniej lub bardziej szczegółowo opisane. Informacje o ruchu reformacyjnym czy też funkcjonowaniu parafii protestanckich w mieście pojawiają np. w Historii Torunia. W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548-1660), red. M. Biskup gdzie duży tekst zatytułowany Stosunki religijne w Toruniu w latach 1548-1660 napisał Kazimierz Maliszewski. Równie wiele informacji o wkładzie protestantów w rozwój kultury w mieście przynosi artykuł Stanisława Salmonowicza pt. Kultura umysłowa w dobie renesansu, reformacji i wczesnego baroku.
Dalsze dzieje protestantów w Toruniu opisują kolejne tomy Historii Torunia: Między barokiem i oświeceniem (1660-1793), red. M. Biskup (Toruń 1996) gdzie znalazły się artykuły poruszające tę tematykę pióra Jerzego Dygdały i Stanisława Salmonowicza; W czasach zaboru pruskiego (1793-1920), red. M. Biskup (Toruń 2003) – artykuły Kazmierza Wajdy, Elżbiety Alabrudzińskiej i Bogusława Mansfelda; W czasach Polski Odrodzonej i okupacji niemieckiej (1920-1945), red. M. Biskup (Toruń 2006) – artykuły Elżbiety Alabrudzińskiej i Jana Szilinga.
Nieodłącznym elementem historii toruńskiego protestantyzmu są zabytki sztuki materialnej, Do czasów nam współczesnych przetrwały dawne kościoły ewangelickie, które aktualnie pełnią rolę świątyń rzymskokatolickich, prawosławnych, polskokatolickich czy też mają charakter świecki. Informacje na temat kościołów luterańskich i kalwińskich możemy znaleźć w pracach, m.in. Piotra Bireckiego, Sztuka luterańska na ziemi chełmińskiej (cały duży fragment pracy dotyczy Torunia i jego wiejskich posiadłości s. 80-147); Joanny Kucharzewskiej, Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871 – 1920 (rozdział Architektura sakralna, s. 207-262) oraz w osobnej monografii Jerzego Domasłowskiego zatytułowanej Kościół św. Szczepana w Toruniu 1904-2004. W wydanej w 100. lecie wybudowania kościoła pracy Autor opisał szczegółowo dzieje i wyposażenie kościoła św. Szczepana oraz kaplicy przy ul. Strumykowej. Znalazł się tu także rys historyczny obejmujący dzieje toruńskich luteranów i kalwinistów.
Najnowszy stan wiedzy dotyczący architektury ewangelickiej zarówno w Toruniu jak i na terenie całego Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej przynosi natomiast najnowsze opracowanie Piotra Bireckiego Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich (Toruń 2014).
W 2011 r. ukazały się studia przygotowane do druku pod redakcją Jarosława Kłaczkowa pt. Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Są one pierwszą pracą opisującą w sposób całościowy dzieje ewangelików (zarówno luterańskiej jak i kalwińskiej konfesji) w okresie ich największych wpływów w XVI-XVII w. oraz w późniejszym okresie dziejów. Całość pracy składa się z następujących działów: pierwszy zatytułowany: „W ramach Prus Królewskich i Rzeczypospolitej”; drugi „Ewangelicy w państwie pruskim 1793-1920”, trzeci Ewangelicy w niepodległej Rzeczpospolitej (1918-1939); czwarty „Okres okupacji hitlerowskiej 1939-1945” oraz ostatni piąty „W powojennej rzeczywistości”.
W pierwszym dziale opisano okres rozwoju reformacji. Ten nurt reform w chrześcijaństwie pojawił się na terenie Prus Królewskich i Książęcych rychło po wystąpieniu Marcina Lutra. Nowa ideologia religijna znalazła szybko duże grono zwolenników wśród licznej, zwłaszcza na terenie Prus Królewskich, warstwy mieszczańskiej. Było to szczególnie widoczne w dużych miastach: Gdańsku, Elblągu oraz Toruniu. W samym mieście Toruniu nowy ruch religijny objął zarówno elity miasta jak i niższe warstwy społeczne. Co ciekawe w XVI wieku do idei luteranizmu w Toruniu i na jego przedmieściach przekonali się zarówno niemieccy jak i częściowo polscy mieszkańcy miasta. W okresie panowania Zygmunta Starego wyznawanie idei protestanckich nie uzyskało zgody królewskiej. Dlatego okres do 1558 r. możemy określić jako preprotestancki w dziejach miasta. W opracowaniu opisuje ten czas Michał Targowski. Z kolei kolejne studia pióra Janusza Małłka, Wojciecha Sławińskiego, Katarzyny Pękackiej-Falkowskiej dotyczą opisu rozkwitu wpływów protestantów w Toruniu. Świadczą o tym do dziś wiszące w Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego portrety kolejnych burmistrzów miasta. Wszyscy z nich byli ewangelikami a za najwybitniejszego uważany jest Henryk Stroband.
Kolejny artykuł, napisany przez Stanisława Salmonowicza, przedstawia już zmianę tego stanu rzeczy. Autor w swoich rozważaniach przedstawia zmianę klimatu politycznego w Polsce w drugiej połowie XVII wieku i jego wpływ na politykę wyznaniową państwa. Jednym ze skutków tej polityki był wyrok w sprawie tzw. tumultu toruńskiego, czyli zajść pomiędzy katolikami i ewangelikami. Surowość wyroku, m.in. kara śmierci dla burmistrza Torunia Jakuba Roessnera, wywołała w Europie falę negatywnych komentarzy. W przypadku słabnącej pozycji Rzeczypospolitej miało to niebagatelne skutki w ocenie funkcjonowania tego państwa na dworach ościennych.
Część nowożytna zbioru studiów zaopatrzona została m.in. w artykuł autorstwa Piotra Bireckiego poświęcony protestanckim obiektom sakralnym. Ten sam autor snuje swoje rozważania w kolejnej części obejmującej wiek XIX i początek XX. W jego artykule możemy znaleźć informacje dotyczące nowych inwestycji kościelnych w Toruniu: kościoła na Rynku Nowomiejskim autorstwa słynnego architekta pruskiego Schinkla, kaplicy staroluterańskiej, neogotyckich kościołów budowanych poza dawnymi murami obronnymi: kościoła przy placu św. Katarzyny, kościoła św. Jerzego na ulicy Podgórnej czy także kościoła kalwińskiego przy ulicy Wały im. Sikorskiego.
Wiek XIX przedstawiono w pracy zarówno w klasycznym ujęciu społeczno-politycznym opisującym struktury kościelne i parafialne (tekst Elżbiety Alabrudzińskiej), jak też w aspekcie socjologiczno-demograficznym (studium Agnieszki Zielińskiej) czy też przedstawiającym funkcjonowanie parafii w świetle dokumentacji kościelnej (Wiesława Kwiatkowska).
Kres panowania pruskiego przynosi stopniowy regres protestantyzmu toruńskiego. W latach 1919-1925 Toruń opuszcza większość dotychczasowych niemieckich mieszkańców miasta, gdyż byli oni w zdecydowanej większości wyznania ewangelickiego. Dotychczasowy stan posiadania majątkowego protestantów utrzymywany był z trudem przez topniejącą grupę wiernych. Pojawiają się również, przybyli głównie z dawnego zaboru rosyjskiego oraz Śląska Cieszyńskiego, polscy ewangelicy. Tworzą oni samodzielna polską parafię ewangelicką. Jej losom poświęcony jest artykuł Urszuli Molin. Problematykę dotyczącą pozostałych Kościołów: Ewangelicko-Unijnego, Staroluterańskiego oraz wspólnoty kalwińskiej porusza w swoim artykule redaktor tomu Jarosław Kłaczkow.
Książka nie zatrzymuje się na wybuchu wojny. Przedstawia ona w niej także trudne wybory narodowe i polityczne w okresie hitlerowskiej okupacji. Wyczerpująco zobrazowano politykę nazistów wobec miejscowych niemieckich i polskich ewangelików oraz przesiedlonych do Torunia tzw. Baltendeutsche. Bogate informacje o tych kwestiach znalazły się w artykule Sylwii Grochowiny.
Rok 1945 stanowi wyraźną cezurę w dziejach toruńskiego protestantyzmu. W praktyce zakończył się wówczas jego rozwój i rozpoczęło się życie w głębokiej diasporze, mającej jednak charakter wyłącznie polski. W miejsce zlikwidowanych przez władze starych Kościołów: ewangelicko-unijnego czy staroluterańskiego na teren dawnego zaboru pruskiego swoją jurysdykcję rozciąga Kościół Ewangelicko-Augsburski. On także przejmuje część majątku pozostałego po Kościele Ewangelicko-Luterańskim (Staroluterańskim) - tj. kaplicę wraz z plebanią - oraz gminie kalwińskiej (kościół przy ulicy Wały im. gen. Sikorskiego). Cześć tę opisuje ponownie redaktor tomu Jarosław Kłaczkow.
Czytelnikowi niemieckiemu problematykę tę przybliża przygotowana przez to samo grono Autorów praca zbiorowa, wydana w 2014 r. pt. Die evangelischen in Thorn (16.-20. Jahrhundert). Studiensammlung unter der redaktion von Jarosław Kłaczkow und Agnieszka Zielińska.
Równie dużo informacji dotyczących dziejów toruńskich ewangelików może Czytelnik znaleźć w 3. tomowej pracy zbiorowej pt. Kościoły luterańskie na ziemiach polskich (XVI-XX w.), Toruń 2012. Pracę poprzedza słowo wstępne napisane przez emerytowanego zwierzchnika Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce ks. bp. Jana Szarka. W pracy znalazły się teksty dotyczące Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej. Są to artykuły: Jacka Wijaczki, Luteranie w Koronie od 1517 do1795 r.; Jana Witolda Harasimowicza, Luterańskie budownictwo kościelne na ziemiach koronnych Rzeczypospolitej; Piotra Bireckiego, Kościoły ewangelickie na terenie Pomorza Gdańskiego (1772-1920) i Architektura ewangelicka na ziemiach polskich (XVIII-XX w.); Elżbiety Alabrudzińskiej, Kościoły luterańskie w Polsce w latach 1918-1939; Jarosława Kłaczkowa, Ewangelickie Kościoły Unijne w Drugiej Rzeczpospolitej w latach 1920-1939; Sylwii Grochowiny, Kościoły ewangelickie (luterańskie) na ziemiach okupowanej Polski w latach 1939-1945.
W ostatnich latach kaplica przy ulicy Strumykowej jak i wnętrze kościoła zostały poddane gruntownym pracom remontowym. Efekty tych działań zostały utrwalone w pracy dokumentującej te działania zatytułowanej Rewitalizacja wnętrza kościoła i kaplicy parafii ewangelicko-augsburskiej w Toruniu (red. Jarosław Kłaczkow i Aleksandra Molin, Toruń 2014). Zachęcamy do lektury :)